Wczesna historia

Wiele lat temu tereny Muranowa były bardzo nawodnione, płynęło tamtędy kilka potoków. Jednym z nich była Bełcząca (Nalewka), od której to wzięła się nazwa ulicy Nalewki. Było również wiele jeziorek i stawów - stąd mamy dziś ulicę Stawki. Obszary te znajdowały się poza miastem i były użytkowane rolniczo. Przecinały je narolne ulice Starej i Nowej Warszawy. W oparciu o nie w 1599 roku powstała pierwsza jurydyka. Było to prywatne miasteczko z prawami miejskimi, administracją i osadnictwem. Jurydyki rozwijały się wzdłuż działek rolnych na pasach ziemi, które były prostopadłe do Wisły. Stworzyły one schemat ulic, który jako zarys przetrwał po dziś dzień.Na obszarze Muranowa powstały następujące jurydyki: Wielądka, Parysowska, Świętojerska, Nowolipie i Leszno.


Wielądka powstała najpóźniej spośród jurydyk, bo dopiero w połowie XVIII wieku między dzisiejszymi ulicami Stawki a Inflancką. Nazwa wizęła się od nazwiska założyciela - Adama Wielądka.


Parysowska obejmowała tereny między ulicami Miłą a Muranowską. Jej punktem centralnym był trójkątny plac, tzw. plac Parysowski, który znajdował się na przedłużeniu ulicy Stawki. Została założona w XVI wieku przez Andrzeja Parysa - starostę czerskiego i Adama Parysa - kanonika krakowskiego.


Świętojerska to jurydyka powstała na wółce (w średniowieczu był to obszar ok. 18 hektarów), która należała od wieku XIV do kanoników regularnych na Nowym Mieście. Droga narolna prowadząca wzdłuż działki należącej do klasztoru była nazywana Świętojerską lub Św. Jerzego. Jurydyka znajdowała się w obrębie ulic Franciszkańskiej, Koźlej, Wałowej i Świętojerskiej. Teren ten kończył się za ulicą Okopową.


Nowolipie założone zostało na początku wieku XVII, było własnością zakonu sióstr brygidek. Ok. 1622-1628 roku siostry brygidki przeniosły się z miejscowości Lipie niedaleko Grójca. Od nazwy poprzedniej siedziby wzięło się Nowe Lipie, a dzisiejsze ulice to Nowolipie i Nowolipki. 


Leszno powstało dzięki inicjatywie podskarbiego wielkiego koronnego Bogusława leszczyńskiego i jego stryja kanclerza wielkiego koronnego Jana Leszczyńskiego 8 stycznia 1648 roku. Tereny tej jurydyki ciągnęły się od ulicy Żelaznej do gen. Andersa i Placu Bankowego.


Rzeczpospolita szlachecka i zabory


W czasie około dwustu lat każdy z tych wydzielonych terenów rozwijał się w swoim tempie. W 1623 znalazły się poza systemem usypanego zespołu ziemnych fortyfikacji, tzw. Wałami Zygmuntowskimi. Objął on jedynie obszar Nowego Miasta, Krakowskiego Przedmieścia i Starego Miasta. W roku 1686 Józef Szymon Bellotti wzniósł w pobliżu jednej z jurydyk pałac Murano. Nazwa została zaczerpnięta od miejsca jego narodzin, czyli wyspy Murano niedaleko Wenecji. 
Po potopie szwedzkim Wały Zygmuntowskie zanikły i zostały zniszczone, zaś na wolnym terenie zaczęto budować ulice Leszno i Nowolipki, które prowadziły do podmiejskich jurydyk. 
W 1770 roku magistrat został zmotywowany przez narastająca epidemię dżumy do budowy nowych wałów mających otoczyć Warszawę; tym razem miały jednak zajmować większy obszar. Wybudowano Okopy Lubomirskiego (nazwa wzięła się od przewodnika wyżej wspomnianego magistratu - Stanisława Lubomirskiego), które obejmowały Muranów aż do Okopowej (były one źródłem tej nazwy).Granica ta nie zmieniła się aż do roku 1916, co spowodowało rozrastanie się, urbanizację i brukowanie ulic.Pojawiło się zatem wiele nowych ulic: Żelazna, Smocza, Gęsia, Nowolipki, Nowolipie, Kacza, Wolność i Dzielna.
W wieku XIX dzielnica posiadała coraz więcej zabudowań. Większość mieszkańców stanowili Żydzi, którzy zgodnie z ówczesnym prawem nie mogli zamieszkiwać okolic w pobliżu reprezentacyjnych ulic miasta. Trwało to aż do XX wieku i spowodowało powstanie dzielnicy żydowskiej. Jej centrum z czasem stała się ulica Nalewki. W drugiej połowie XIX wieku rozebrano zrujnowany pałac Murano i zostały wybudowane tam kamienice czynszowe oraz zajezdnia tramwajowa. Była to dzielnica pełna kontrastów, bowiem ulice handlowe takie jak nalewki czy Przejazd sąsiadowały z ulicami o złej sławie, Miłą i Solną, które były ośrodkiem życia żydowskiej biedoty; nie było tam brukowania ani kanalizacji. 
Do 1916 roku dzielnica była już bardzo rozbudowana, Żydzi stanowili 90% mieszkańców, czyli ok. 300 tys ludzi. Na Muranowie istniało wtedy wiele obiektów pełniących ważne funkcje, np.: zajezdnia tramwajowa, więzienie na Pawiej czy Pałac Mostowskich.